ارزیابی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی در شهر ایرانی از دریچه متون کهن ادبیات فارسی

Authors

  • رضا پاسیان خمری پژوهشگر دکتری شهرسازی،گروه شهرسازی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
  • محسن هنرور کارشناس ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. نویسنده مسئول
Abstract:

تعاملات اجتماعی، روابط و علقه‌های محله‌ای، مشارکت و بسیاری مفاهیم اجتماعی دیگر که همگی تحت عنوان سرمایه اجتماعی مطرح هستند از جمله مهم‌ترین دلمشغولی‌های طراحان، برنامه‌ریزان و مدیران شهری است که نقش به‌سزایی را در آفرینش و تقویت حس مکان، دلبستگی مکانی، رضایتمندی سکونتی، هویت مکانی و بسیاری کیفیت‌های مکانی دیگر عهده‌دار است. بر همین اساس چنانچه تقویت این عوامل اجتماعی را که در این تحقیق از آنها تحت عنوان سرمایه اجتماعی یاد می‌شود به عنوان یکی از اهداف طرح‌ها و برنامه‌های شهری در نظرگیریم، نگاه به گذشته جامعه ایرانی، نقاط قوت و ضعف بسیاری را در توانایی ارتباطات اجتماعی ایرانیان در جهت همسایگی اجتماعی، مشارکت شهروندی و زندگی جمعی نشان خواهد داد که می‌تواند روشنی‌بخش جامعه امروز در نیل به اهدافش باشد. در این بین ادبیات نیز به عنوان میراثی مکتوب از گذشتگان می‌تواند نقش مهمی در شناسایی روندها و رویه‌ها عهده‌دار باشد. در واقع همواره بخشی از ادبیات به اجتماعیات اختصاص دارد و بیانگر راز و رمزهای نهفته در مناسبات میان مردم است. از‌این‌روی پژوهش حاضر با هدف واکاوی مناسبات اجتماعی در جامعه سنتی ایران با مروری بر تعاریف سرمایه اجتماعی به ارزیابی مؤلفه‌های سه‌گانه آن در متون کهن پارسی پرداخته است. بر این اساس در یک سامانه پژوهش کیفی مبتنی بر رویکرد پژوهش تفسیری- تاریخی، با استفاده از روش تحلیل محتوا تلاش شده تا به بررسی هر یک از مؤلفه‌های سه‌گانه سرمایه اجتماعی در متون کهن ادبی ایران همچون خمسه نظامی، مثنوی معنوی و گلستان سعدی پرداخته شود. نتایج مطالعات حاضر حکایت از آن دارد که محلات به عنوان مهم‌ترین تجلی شبکه‌های اجتماعی در زندگی شهری جامعه ایرانی مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده دیگر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی (روابط و تعاملات اجتماعی، هنجارهای همیاری و اعتماد) هستند. بر این اساس برخلاف جوامع غربی که تعاملات میان شهروندان عمدتاً به‌صورت میان گروهی، در مقیاس شهر و در فضاهای شهری صورت می‌پذیرفته است، تعاملات ایرانیان به‌صورت درون‌گروهی و در مقیاس محلات تحقق می‌یافته است به‌گونه‌ای که در شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات افقی بسیار قویی‌تر از ارتباطات عمودی( آوندی) ‌بوده است. همچنین در حالی که هنجارهای همیاری و اعتماد در دو سطح خرد و میانه از سطح مطلوبی برخوردار است لیکن اعتماد در سطح کلان سست و شکننده است. علاوه بر این به نظر می‌رسد مشارکت دادن مردم در مدیریت فضاهای شهری از طریق شکل‌گیری و اولویت دادن به سازمان‌های مردم‌نهاد به مثابه حلقه واسطه عرصه عمومی و دولتی نقش به‌سزایی در تقویت سرمایه اجتماعی بین گروهی می‌تواند عهده‌دار باشد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ارزیابی مؤلفه های سرمایه اجتماعی در شهر ایرانی از دریچه متون کهن ادبیات فارسی

تعاملات اجتماعی، روابط و علقه های محله ای، مشارکت و بسیاری مفاهیم اجتماعی دیگر که همگی تحت عنوان سرمایه اجتماعی مطرح هستند از جمله مهم ترین دلمشغولی های طراحان، برنامه ریزان و مدیران شهری است که نقش به سزایی را در آفرینش و تقویت حس مکان، دلبستگی مکانی، رضایتمندی سکونتی، هویت مکانی و بسیاری کیفیت های مکانی دیگر عهده دار است. بر همین اساس چنانچه تقویت این عوامل اجتماعی را که در این تحقیق از آنها ...

full text

کهن الگوی شهر پردیسی و انواع و نمودهای آن در فرهنگ ایرانی و ادبیات کهن فارسی

یکی از کهن الگوهای مشترک در همة فرهنگهای بشری که جلوه هایی نزدیک به هم در اساطیر، ادیان و متون ادبی اقوام مختلف بشر دارد، "کهن الگوی شهر پردیسی" است که تصویری خیالی برگرفته از خاطرة ازلی انسان از بهشت است و آرزوی تحقق جهانی با شرایط بهتر و آرمانی، مهم ترین مضمون آن به شمار می رود. از نمودهای اصلی این کهن الگو در فرهنگهای بشری، اعتقاد به شهر آرمانی است که جلوه ای ادبی را در میان انواع مختلف ادبی...

full text

جایگاه زنان در متون نثر فارسی کهن

اقوام گوناگون، بنابر فرهنگ و تمدن قومی و نژادی، اساطیر، مذهب، و شرایط ویژه جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی، دیدگاه هایی گوناگون نسبت به زن داشته اند و همین مساله جایگاه اجتماعی و حقوقی زن را، در جوامع گوناگون و در طول تاریخ، دیگرگون کرده است.در فرهنگ و ادبیات هندوستان، زنان در نقش های الاهه، اسطوره ای، روحانی، جادوگر، دلاله، و مانند آن دیده می شوند و کتاب هایی چون کلیله و دمنه، سند...

full text

پژوهشی تطبیقی در چند باور عامیانۀ ایلام و انعکاس آنها در متون کهن ادبیات فارسی

باورهای عامیانه که ریشه در اساطیر، آیین‌ها و معتقدات بشر ادوار کهن دارند، در نواحی مختلف ایران، از جمله ایلام با تاریخ و فرهنگ چند هزار ساله، حضور دارند. تحقیق در سابقۀ باورها و سنن عامه، ما را با گوشه‌هایی از ذهنیت مردم در ادوار کهن آشنا می‌کند. به سبب سیطرۀ سنت شفاهی بر ادبیات و فرهنگ ایلام و عدم کتابت آثار در روزگاران کهن، نمی‌توان در باب ریشه و قدمت آیین‌ها و باورهای این ناحیه، تحقیقی اطمین...

full text

سمبل «مار» در متون کلاسیک ادبیات فارسی

مار یکی از مقوله های مهم در اسطوره شناسی و ادبیات است. روان شناسان نیز برای این جانور اهمیت زیادی قایلند. امروزه در اصطلاح فارسی می گویند: «از مار به اژدها پناه بردن» و «مار خوش خط و خالی». در این اصطلاح ها «مار» نماد بدی و بالا و فریب است و یا در جمله «فلانی مثل مار می ماند.»، «مار» نشانه مودی گری و بد جنسی می باشد. حالا سؤال من این است: آیا «مار» از ابتداء سمبل جنبه های منفی بوده، یا اینکه نم...

full text

بازتاب متون تعلیمی ایرانی در ادبیات گرجی

زبان، ادب، فرهنگ و تمدن ایرانی، طی سه هزار سال در گرجستان حضور و بروزی پررنگ داشته است و بازتاب این تأثیرگذاری به خوبی در فرهنگ، ادب و هنر گرجی نمایان است. در کنار روایت‌های حماسی و غنائی بخشی از متون تعلیمی ادبیات فارسی نیز به زبان گرجی ترجمه شده است. این تحقیق که به روش تحلیلی توصیفی صورت گرفته در پی آن است تا این بخش از حیات فرهنگی ادبی ایران را در گرجستان آشکار سازد. خدای­نامه­ها و اندرزنام...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 12  issue 33

pages  41- 58

publication date 2015-06-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023